Tradycyjne święta japońskie

Japońska tradycja obchodzenia różnego rodzaju świąt sięga kilkuset lat. I choć samo społeczeństwo jest jednym z najbardziej nowoczesnych na świecie, to obyczaje japońskie zachowują charakter wybitnie ludowy a tradycja ich kultywowania w niemalże niezmienionej formie przekazywana jest już od stuleci.
Niemalże wszystkim japońskim świętom towarzyszą festyny (matsuri). Mają one korzenie sakralne, najczęściej shintoistyczne, rzadziej buddyjskie lub taoistyczne. Festyny przypominają znane nam odpusty, towarzyszą im jarmarki, sprzedaż pamiątek, dewocjonaliów i różnych innych drobiazgów, włączając w to słodycze czy inne przysmaki, radosne picie sake i występy artystyczne.

Terminy świąt często są ruchome, wiąże się to z wyliczaniem ich terminu wg kalendarza lunarnego, opartego na roku księżycowym. I choć od 1872 r. w Japonii obowiązuje, podobnie jak w niemalże wszystkich krajach rozwiniętych, kalendarz słoneczny, to również przy ustalaniu daty określonego święta tradycja ma znaczenie dominujące.

Charakteru japońskiego świętowania nie da się przedstawić nie przybliżając choćby z zarysie podstawowych założeń shinto. Shinto, czyli po japońsku droga bogów albo raczej bóstw lub duchów zakłada, że Japonia jako jedyny kraj na świecie stworzona została przez niebiańskie bóstwa. Wiara ta ogranicza liczbę swoich wyznawców do wybranego przez bóstwa narodu japońskiego. W shinto nie istnieją założyciele, prorocy, święci ani nawet święte księgi. Przypomina ono raczej politeistyczną wiarę starożytnych Greków czy Rzymian lub nawet pogańskie tradycje naszych przodków niż większość znanych nam religii w krajach rozwiniętych. Powstało na skutek przenikania się wierzeń ludów napływających do Japonii w ciągu całej jej wielowiekowej historii, można w nim wyróżnić praktyki zarówno z czasów nawet prehistorycznych jak i wpływ modnych obecnie sekt, do wyznawania których przyznaje się ok. 200 mln Japończyków. Decydujący wpływ na obecny kształt shinto miały taoizm, buddyzm, konfucjanizm, a od XVII w. także chrześcijaństwo za sprawą europejskich misjonarzy.
Do 1945 r. shinto było religią państwową. Obecnie znaczącą rolę odgrywa konstytucyjna gwarancja rozdziału religii od państwa, nie znaczy to jednak, że statystyczny Japończyk podległ sekularyzacji. Wręcz odwrotnie.

Zachowują obyczaje polegające na uczestniczeniu w matsuri, obwieszczaniu bogom zawarcia małżeństwa czy narodzin dziecka. Miliony Japończyków odwiedzają świątynie shintoistyczne w święta Nowego Roku. Kupują wówczas strzałę, która ma odpędzać złe moce, lalkę daruma, talizmany i paski papieru z nazwą świątyni. Umieszcza się je na domowym ołtarzyku jako dewocjonalia mające zapewnić pomyślność na cały rok. Przedmioty z zeszłego roku zanosi się z powrotem do świątyni, gdzie się je pali.

Kapłan shintoistyczny zapewnia przychylność bóstw po zakupie samochodu, przy budowie nowego domu i jest obecny przy budowie oraz otwarciu studiów telewizyjnych, fabryk czy domów budowanych przez wielkie korporacje. 15 sierpnia każdego roku najczęściej odwiedzaną świątynią, także przez dygnitarzy państwowych, jest świątynia Yasukuni, mieszcząca prochy bohaterów narodowych.

Modlitwy shintoistyczne mają charakter osobisty i ograniczają się najczęściej do wizyt w świątyniach w celu złożenia prośby o udany egzamin, małżeństwo, narodziny dziecka, podróż czy o powodzenie w interesach. Nie ma ustalonego tekstu modlitw i każdy modli się po swojemu. Modlący się nie wchodzą najczęściej do sali nabożeństw. Modlitwa polega na przywołaniu duchów poprzez pociągnięcie grubego sznura od dzwonu, dwukrotnym klaśnięciu w dłonie, ukłonie i ponownym klaśnięciu w dłonie. Towarzyszy jej wrzucenie drobnego pieniążka do skarbonki umieszczonej przed budynkiem świątyni. Obok świątyń o znaczeniu ogólnonarodowym, istnieją świątynie poświęcone kultowi popularnego bóstwa jak inari (bóstwo urodzaju ryżu) oraz świątynie poświęcone wyłącznie bóstwu lokalnemu. Poszczególne świątynie działają niezależnie od siebie, ale należą zazwyczaj do Stowarzyszenia Świątyń Shintoistycznych.

Najważniejszym bóstwem opiekuńczym Japonii jest bogini Niebios i Słońca Amaterasu, praprababka pierwszego cesarza Japonii – Jimmu. Bogini wyposażyła prawnuka w insygnia władzy - klejnoty, spiżowe zwierciadło i miecz. Nie ma żadnych dowodów historycznych na istnienie cesarza Jimmu, jednakże powszechnie utrzymuje się, iż ww. przedmioty przechowywane są w wewnętrznej części świątyni Ise, do której nie ma wstępu żaden zwykły śmiertelnik.

Drugim najważniejszym miejscem świętym jest świątynia w Ise. Raz w roku powracają tam ponoć wszystkie bóstwa (kami). Jest ona również głównym miejscem kultu cesarza i jego rodziny. Shinto posiada dwa wymiary. Z jednej strony jest specyficzną religią. Z drugiej strony jest całą organizacją religijną, której strukturę porównać można do piramidy. Na jej szczycie znajduje się cesarz - główny kapłan i potomek bogów, niżej jego boska rodzina, jeszcze niżej kapłani, a na samym dole wszyscy wierni.

Shinto nie nakłada na kapłanów większych ograniczeń, zakazów ani nakazów. Zakłada, że należy używać żywota z wszelkimi jego przyjemnościami jak jedzenie i picie. Jedynym istotnym wymogiem jest utrzymanie czystości. Wierni muszą poddawać się oczyszczeniu, które przybiera zazwyczaj jedną z dwóch lub jednocześnie obydwie formy, czyli misogi oraz harae.